Şeker Türleri Nelerdir?

Şeker türleriyle ilgili ne kadar bilgilisiniz?

Şeker, kimyasal olarak karbon, oksijen ve hidrojen atomlarından oluşan bir karbonhidrattır.
Farklı kaynaklardan elde edilen çok çeşitli şeker türleri vardır.

Bunların birçoğuna isim olarak aşinayız; ancak ne olduklarını tam olarak bilmiyoruz.
Örneğin; son yıllarda adını sıkça duyduğumuz fruktoz ve sukroz nedir? Çay şekeri ilesüt şekeri birbirinden farklı mıdır? Nişasta ne tip bir şekerdir?
İşte başlıca şeker türleri ve hayatımızdaki yeri:

Mono-sakkaritler:
Monosakkaritler; karbonhidratların en küçük yapı birimi olup, şekerin en basit formuna verilen isimdir.

Besin kaynağı bakımından en önemli olan monosakkarit türleri, 6 karbon atomu taşıyan heksoz'lardır.

Günlük hayatta en aşina olduğumuz türleri ise şöyledir:

1. Glukoz: 
Üzüm şekeri ya da kan şekeri olarak da bilinir ve hayati önem taşıyan en önemli karbonhidratlardan biridir. Fotosentezin ana ürünüdür ve hücrenin soluk alması onunla başlar.

Midemize giren karbonhidratların çok büyük bir kısmı, vücut tarafından kullanılmak üzere, glukoza dönüştürülür. 
Glukoz, sindirim sırasında direkt kana karışır ve hücreler için hızlı bir enerji kaynağıdır.


2. Fruktoz:

Meyve şekeri olarak da bilinir. Fruktoz; meyvelerde, bazı kök sebzelerde, şeker kamışında ve balda doğal olarak bulunur. Glukoz ile birleşerek, bildiğimiz sofra (çay) şekerini oluşturur.

Saf ve kuru haldeki fruktoz, beyaz, kokusuz ve oldukça tatlıdır. Ayrıca suda en kolay çözünen şeker türlerinden biridir.

Bir meyvenin tatlılık düzeyi içindeki fruktozun yüksekline bağlıdır.

3. Galaktoz:

Galaktoz, süt şekerinin bileşenlerinden biridir ve genel olarak doğada tek başına bulunmaz. Glukoz ve fruktozdan daha AZ tatlıdır.

Galaktoz'a ayrıca, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan antijenlerin içinde de rastlanır.



Di-sakkaritler:
Di-sakkaritler; çift şeker anlamına gelen karbonhidrat türleridir. Yani yukarıda bahsettiğimiz basit şekerlerden ikisi, su açığa çıkararak birleşirler ve ortaya di-sakkaritler çıkar.

Tükettiğimiz di-sakkaritler, sindirim sırasında mono-sakkartilerine ayrılarak kullanılırlar.

Canlılarda en çok bulunan disakkaritler ise şunlardır.

1. Sukroz:

Çay şekeri (sofra şekeri) olarak da bilinir. Glukoz ve fruktozun birleşmesinden oluşur.

Doğada bitkiler tarafından da üretilen sukroz, en çok şeker kamışı ve şeker pancarının köklerinde bulunur. Ayrıca şeftali ve havuç başta olmak üzere bazı meyve ve sebzelerde de bulunur.

Bunun yanısıra kurutulmuş meyveler, içinde şeker bulunan pişmiş gıdalar (kek, kurabiye), rafine ürünler, şekerlemeler, reçeller, dondurma ve fast food gıdalarsukroz içeriği bakımından hayli yüksek gıdalardır.


2. Laktoz:
Süt şekeri olarak da bilinir. Galaktoz ile glukozun birleşmesinden oluşur.

Sindirim sırasında vücudumuzda bulunan LAKTAZ adı verilen bir enzimle parçalanır. Çocuklarda bu enzim bulunur; ancak bazı yetişkinlerde bu enzimin üretimi zamanla durduğu için laktoz intöleransı dediğimiz bir durum oluşur.

Bu nedenle süt ve süt ürünlerinin tüketimiyle karında şişlik, mide bulantısı, gaz, kramp ve ishal gibi yakınmalar ortaya çıkar.


3. Maltoz: 

Malt şekeri ya da arpa şekeri olarak da bilinir. İki glukozun birleşmesinden oluşur.

Maltoz; bazı tahılların özellikle de arpanın çimlendirilme aşamasında oluşur. Ayrıca vücudumuzda nişastanın sindirimi sırasında da ortaya çıkar.

Fazla tatlı olmayan bir şeker türüdür.



Poli-sakkaritler 

Çoklu şekerler ya da kompleks şekerler olarak da bilinen karbonhidrat türleridir. Çok sayıda mono-sakkarit birimlerinin bir araya gelmesiyle oluşurlar. Büyük moleküllü olup, suda çözünemezler.

Başlıca polisakkaritler ise şunlardır:

1. Nişasta: 
Çok önemli bir bitkisel polisakkarit kaynağıdır, diğer bir deyişle bitkilerdeki glukoz deposudur. Patates, tahıl, mısır ve pirinçte bolca bulunur. 

2. Glikojen: 

Hayvanlarda bulunan polisakkarittir. Özellikle karaciğer ve kasta yedek enerji kaynağı olarak depo edilir. Bir nevi "hayvansal nişasta" da denilebilir.

3. Selüloz: 

Yeşil bitkilerin hücre duvarında bulunan, çok önemli yapısal bir bileşiktir ve dünya üzerinde en bol bulunan organik moleküldür.

Pamuk, kağıt ve pamuk yüksek oranda bu polisakkaritten içerir.

İnsanlarda selülozu sindirecek enzimler olmadığından gıda olarak tüketilemez. Sadece bazı geviş getiren hayvanlar ve karınca türleri selülozu sindirebilir.